1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren 6750 Sayılı Ticari İşletmelerde Taşınır Rehni Kanunu; ekonomik ve sosyal kalkınmanın dünya ekonomisinde önemli bir unsuru haline gelen küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin finansmana erişimini kolaylaştırarak rekabet güçlerini artırmak ve bu sayede ülke ekonomisinin büyümesine katkı sağlama amacını taşımaktadır.
Çıkarılan kanun son derece önemli bir açığı kapatmış olup sermayelerinin kayda değer bir bölümünü, üretim için gerekli olan başta makine ve ekipmanlar olmak üzere kanunda taşınır rehni kapsamında tanımlanan varlıklara yatıran KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırmıştır.
Ülkemizde, sanayisi gelişmekte olan bölgeler açısından bu durum oldukça önem arz etmektedir. Getirilen düzenleme, sanayisi gelişmemiş ya da gelişmekte olan bölgelere yatırım yapan işletmelerin, bulunduğu bölgede arsa değerlerinin düşük olması sebebiyle gayrimenkul ve diğer teminatlarının yetersiz kaldığı durumlarda, işletmelerin/işletmecilerin teminat ihtiyacına alternatif sunmuştur. Kanun, sanayicilerin yatırım yapmasını dolaylı yoldan teşvik ederek yapılan yatırımların da finansal açıdan değerini güvence altına almıştır.
Kanun ile ilgili bir diğer önemli konu, işletmelerin finansman erişimini kolaylaştırırken teminat olarak kullanabilecekleri alternatifleri de büyük ölçüde artırmasıdır. Fon talep eden işletmeler bu kanun sayesinde;
- Makine, teçhizat ve ekipmanlarını,
- Çok yıllık ürün veren ağaçlarını,
- Fikri ve sinai mülkiyete konu haklarını,
- Hammaddelerini,
- Hayvanlarını,
- Her türlü kazanç ve iratlarını,
- Kira gelirlerini,
- Kiracılık haklarını,
- Sarf malzemelerini,
- Stoklarını,
- Tarımsal ürünlerini,
- Ticaret unvanlarını veya işletme adlarını,
- Ticari işletme veya esnaf işletmelerini,
- Ticari plaka ve ticari hatlarını,
- Ticari projelerini, bu bağlamda vagonlarını, araçlarını, iş aletlerini vb. menkul işletme tesisatlarını,
- Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlarını,
ticari rehne konu teminat olarak gösterebilmektedir.
Bu bağlamda kanunun ticari hayata adaptasyonunun hızlandırılması ve şeffaf bir platform oluşturulması amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından TARES (Taşınır Rehin Sicili) yönetmeliği uygulanmaya konuldu. TARES’ de işlemler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın gözetiminde, Türkiye Noterler Birliği bünyesinde gerçekleştiriliyor olup kobiler, tacirler, esnaflar, çiftçiler, üretici örgütleri ve serbest meslek erbapları bu sistemi kullanarak ihtiyaç duydukları teminat miktarını karşılayabilecek kadar varlığını rehin edebilmekteler. Örneğin 50.000 TL teminat gereksinimi için, şirketin tüm varlığının değil, değeri 50.000 TL olan varlığının rehin edilebilmesi mümkün oluyor. Bu sayede işletmeler, diğer varlıklarını da ihtiyaçları doğrultusunda teminat amaçlı kullanabilme esnekliği kazanıyor. Vadeli satış işlemlerinde portal üzerinden satın alınan varlığın üstüne rehin konularak satıcı, sistem tarafından güvence altına alınmakta olup alıcı ise finansal kuruluş olmadan makinenin finansmanını sağlamış oluyor. Ayrıca sistemde şirketin ya da kişinin hangi makinelerinin rehinli olduğunu görmek de mümkündür.
Gerçekleşen işlemler incelendiğinde noterler sistemin yeni getirilmesi sebebiyle işlemlerin gerçekleştiğini fakat yoğun olmadığını belirtirken bazıları da henüz herhangi bir işlem yapmadıklarını ifade ediyor.
Bu kanunla birlikte, yukarıda belirtilen her bir unsurun, konusunda uzman kişiler tarafından değerlendirilmesi ihtiyacı doğuyor. Söz konusu varlıkların teminata alınma süresi içerisinde satılması ya da kullanılması nedeniyle değerinin değişmesi durumunda alınacak aksiyonlar özellikle ticari bankalar ve finans kuruluşları için oldukça önemli hale geliyor. Bu bağlamda, değerlenen işletmelerin sektör, ticari işletme ve varlık özelinde irdelendiği, bu irdelemenin hangi parametrelere bağlı olduğunun belirtildiği net ve derin raporlara ihtiyaç doğuyor.
Sektördeki işlemlere baktığımızda ise ticari bankalar, taşınır varlıkları teminat kabul etme noktasında çok daha temkinli yaklaşıyor. Devlete ait olmayan bankalardan gelen teminata alma amaçlı işlemler oldukça düşük seviyelerde gerçekleşiyor. Bu durumun oluşmasında üç faktörün etkili olduğunu söyleyebiliriz. Öncelikle taşınır varlıkların değerini koruyup koruyamadığı, değerinin farklı parametrelere bağlı olarak değişmesi ve herhangi bir gerekçeyle yerinin değiştirilmesi bankalar için yüksek risk oluşturuyor. İkinci faktör de sektörde gayrimenkul ve menkul özelinde tüm varlık değerleme işlemlerinin yapılabilmesini sağlayabilecek şirket yapısının olmaması. Gayrimenkul Değerleme Şirketleri değerleme işlemini yapan en yetkin kuruluşlar olarak belirtilseler de, yukarıda belirtilen her türde varlığın değerlemesini yapmaya yetkili olduklarını söylemek doğru değil. Ayrıca varlığın teminata alınacak değerinin tanımlanması ve bu değerin kredi riskini belirleyen finansal modelin tutarlığını sağlayacak takip süreçlerini içermesi gerekliliği de önemli bir konu olarak göze çarpıyor.
Kanunla birlikte, taşınır niteliğindeki varlıkların üzerinde bulunduğu gayrimenkul ve ticari işletme ile bir bütün olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğinin detaylı olarak irdelenmesi ve değerlendirilmesi ihtiyacı doğuyor. Başka bir ifade ile taşınır rehni amacıyla hazırlanan raporlarda takdir edilen değerin reel durumu ifade edebilmesi, bu değerin teminatın likide çevrilmesi aşamasında korunması ve varlıkların sökülmesinin ekonomik açıdan uygun olup olmadığının belirlenmesi kritik derecede önemli hale geliyor.
